Recensie /Review
Iron Ancestors. Kris Sajen, kris Majapahit and related objects.
In / in: Wapenfeiten
Door / by: Albert G. van Zonneveld
‘Iron Ancestors’ gaat over een bijzonder type kris uit de Indonesische cultuur: de Kris Sajen ofwel de Kris Majapahit. Het is een wapen, of eigenlijk meer een amulet, dat zijn oorsprong vindt in oude tijden. De gehele kris, lemmet en greep, zijn uit één stuk ijzer gesmeed. ‘Iron Ancestors’ is het eerste boek dat vrijwel geheel aan dit type voorwerpen is gewijd. Voor de afbeeldingen van de voorwerpen is voornamelijk geput uit de omvangrijke collectie van de schrijver. Daarnaast uit die van enkele particuliere verzamelaars en de collecties van het Rijksmuseum voor Volkenkunde, Leiden (negen krissen, waaronder het exemplaar dat in 1842 in hoofdstupa van de Borobudur is gevonden) en het Tropenmuseum, Amsterdam (de enige kris waar een jaartal: 1342 in onze jaartelling, in is gegraveerd: ‘de kris Knaud’).
In het boek komen achtereenvolgens de volgende onderwerpen aan de orde: de totstandkoming van de collectie van de schrijver, de kris in het algemeen, een toelichting op wat de schrijver verstaat onder de ‘iron ancestors’, de kris sajen naar vorm ingedeeld in twaalf verschillende typen en diverse afwijkende modellen, bijzonder kleine krisjes, krissen uit de Majapahit periode, de badi (waarbij het hoofd van het figuurtje dat de greep vormt naar de snedezijde is gericht), de kudi (een grillig gevormd mes), figuren in en op het lemmet, en het hoofdstuk namaak. Verder is een uitgebreide bibliografie opgenomen.
Het boek is bijzonder rijk geïllustreerd. Op bijna elke pagina staan één of meer foto’s of tekeningen van ‘iron ancestors’. De kwaliteit van de foto’s van Ben Grishaaver is magnifiek. Bij geheel ijzeren voorwerpen zou je foto’s met een zwart-wit uitstraling verwachten, maar door de uitgekiende belichting zijn op deze foto’s de kleinste details zichtbaar en komen de subtiele kleurschakeringen van de voorwerpen naar voren. De tekeningen van Karel Sirag tonen een verdere detaillering in het materiaal en geven daarmee een extra dimensie aan een aantal van de gefotografeerde voorwerpen. Wat zeker ook aandacht verdient is het ontwerp van het boek door JNJ-studio. De vormgeving is rustig, bijzonder mooi en evenwichtig. Het ontwerp schept daarmee ruimte voor de schoonheid van de voorwerpen, die daardoor volledig tot zijn recht kan komen.
Het taalgebruik is anders dan we bij dit type boeken gewend zijn. Het boek is geschreven vanuit de ik-persoon die de lezer met een verhalende en anekdotische schrijfstijl met zich meeneemt in zijn belevenissen. Het leest daardoor erg gemakkelijk, maar komt tegelijkertijd wat oppervlakkig over. Daar staat tegenover, dat nooit tevoren zoveel informatie over dit type krissen bijeen gebracht is in één publicatie. Verder ontbreekt bij de meeste wapens uit de collectie van het Museum voor Volkenkunde vermelding van de herkomst. Dat is jammer omdat het om bijzonder oude voorwerpen gaat, waarvan de meeste tussen 1890 en 1905 zijn verzameld.
Samenvattend is het, ondanks de genoemde puntjes van kritiek, een prachtig en belangrijk boek. Het vult een leemte op, in de tot nu toe gepubliceerde literatuur op het gebied van krissen. Over kris in het algemeen, de lemmetvormen, pamor, greeptypen enzovoort, is veel geschreven, maar tot nu toe ontbrak daarin de kris sajen of kris majapahit vrijwel geheel. Met ‘Iron Ancestors’ is deze leemte nu opgevuld. Een onmisbaar boek voor degenen die geïnteresseerd zijn in de Indonesische kunst en cultuur in het algemeen, en voor de liefhebbers van krissen in het bijzonder. Van harte aanbevolen!
In / in: Wapenfeiten
Door / by: Albert G. van Zonneveld
‘Iron Ancestors’ gaat over een bijzonder type kris uit de Indonesische cultuur: de Kris Sajen ofwel de Kris Majapahit. Het is een wapen, of eigenlijk meer een amulet, dat zijn oorsprong vindt in oude tijden. De gehele kris, lemmet en greep, zijn uit één stuk ijzer gesmeed. ‘Iron Ancestors’ is het eerste boek dat vrijwel geheel aan dit type voorwerpen is gewijd. Voor de afbeeldingen van de voorwerpen is voornamelijk geput uit de omvangrijke collectie van de schrijver. Daarnaast uit die van enkele particuliere verzamelaars en de collecties van het Rijksmuseum voor Volkenkunde, Leiden (negen krissen, waaronder het exemplaar dat in 1842 in hoofdstupa van de Borobudur is gevonden) en het Tropenmuseum, Amsterdam (de enige kris waar een jaartal: 1342 in onze jaartelling, in is gegraveerd: ‘de kris Knaud’).
In het boek komen achtereenvolgens de volgende onderwerpen aan de orde: de totstandkoming van de collectie van de schrijver, de kris in het algemeen, een toelichting op wat de schrijver verstaat onder de ‘iron ancestors’, de kris sajen naar vorm ingedeeld in twaalf verschillende typen en diverse afwijkende modellen, bijzonder kleine krisjes, krissen uit de Majapahit periode, de badi (waarbij het hoofd van het figuurtje dat de greep vormt naar de snedezijde is gericht), de kudi (een grillig gevormd mes), figuren in en op het lemmet, en het hoofdstuk namaak. Verder is een uitgebreide bibliografie opgenomen.
Het boek is bijzonder rijk geïllustreerd. Op bijna elke pagina staan één of meer foto’s of tekeningen van ‘iron ancestors’. De kwaliteit van de foto’s van Ben Grishaaver is magnifiek. Bij geheel ijzeren voorwerpen zou je foto’s met een zwart-wit uitstraling verwachten, maar door de uitgekiende belichting zijn op deze foto’s de kleinste details zichtbaar en komen de subtiele kleurschakeringen van de voorwerpen naar voren. De tekeningen van Karel Sirag tonen een verdere detaillering in het materiaal en geven daarmee een extra dimensie aan een aantal van de gefotografeerde voorwerpen. Wat zeker ook aandacht verdient is het ontwerp van het boek door JNJ-studio. De vormgeving is rustig, bijzonder mooi en evenwichtig. Het ontwerp schept daarmee ruimte voor de schoonheid van de voorwerpen, die daardoor volledig tot zijn recht kan komen.
Het taalgebruik is anders dan we bij dit type boeken gewend zijn. Het boek is geschreven vanuit de ik-persoon die de lezer met een verhalende en anekdotische schrijfstijl met zich meeneemt in zijn belevenissen. Het leest daardoor erg gemakkelijk, maar komt tegelijkertijd wat oppervlakkig over. Daar staat tegenover, dat nooit tevoren zoveel informatie over dit type krissen bijeen gebracht is in één publicatie. Verder ontbreekt bij de meeste wapens uit de collectie van het Museum voor Volkenkunde vermelding van de herkomst. Dat is jammer omdat het om bijzonder oude voorwerpen gaat, waarvan de meeste tussen 1890 en 1905 zijn verzameld.
Samenvattend is het, ondanks de genoemde puntjes van kritiek, een prachtig en belangrijk boek. Het vult een leemte op, in de tot nu toe gepubliceerde literatuur op het gebied van krissen. Over kris in het algemeen, de lemmetvormen, pamor, greeptypen enzovoort, is veel geschreven, maar tot nu toe ontbrak daarin de kris sajen of kris majapahit vrijwel geheel. Met ‘Iron Ancestors’ is deze leemte nu opgevuld. Een onmisbaar boek voor degenen die geïnteresseerd zijn in de Indonesische kunst en cultuur in het algemeen, en voor de liefhebbers van krissen in het bijzonder. Van harte aanbevolen!
